Huizen van rijke Romeinen zoals te zien in Pompeii en Herculaneum waren meestal enorm groot. Ze bestonden uit winkels
(TABERNAE), opslagruimtes, stallen, een semiopenbare ontvangsthal (ATRIUM, waar de weelde en rijkdom van de
eigenaar goed getoond moest worden), privévertrekken, badkamers, dienst-en slaven vertrekken en soms ook aparte
vrouwenverblijven (GYNAECEUM). Verder waren er sier- en moestuinen, fonteinen, soms zelfs een namaakgrot met
fontein en beeldjes..
(TABERNAE), opslagruimtes, stallen, een semiopenbare ontvangsthal (ATRIUM, waar de weelde en rijkdom van de
eigenaar goed getoond moest worden), privévertrekken, badkamers, dienst-en slaven vertrekken en soms ook aparte
vrouwenverblijven (GYNAECEUM). Verder waren er sier- en moestuinen, fonteinen, soms zelfs een namaakgrot met
fontein en beeldjes..
Voorbeeld van een atrium
Tuin en peristylium
van het huis van Vettii
van het huis van Vettii
Doorkijkje atrium naar het
tablinium in het huis van de
zilveren bruiloft.
tablinium in het huis van de
zilveren bruiloft.
De huizen lijken spaarzaam gemeubileerd geweest te zijn. Er waren natuurlijk bedbanken, (niet zo kaal als ze er nu uitzien
maar met matrassen, zachte kussens en dekens), tafeltjes en kasten.
Er zijn veel olielampen gevonden, maar die zullen flink gewalmd hebben en gaven nauwelijks licht. Lampenolie (olijfolie) was ook erg
duur. Beter kon je de olijfolie gebruiken voor het eten. (zie voor verlichting interieur)
Alle aandacht schijnt uitgegaan te zijn naar de druk beschilderde wanden en de talloze kleine beeldjes die vooral de tuin verfraaiden.
maar met matrassen, zachte kussens en dekens), tafeltjes en kasten.
Er zijn veel olielampen gevonden, maar die zullen flink gewalmd hebben en gaven nauwelijks licht. Lampenolie (olijfolie) was ook erg
duur. Beter kon je de olijfolie gebruiken voor het eten. (zie voor verlichting interieur)
Alle aandacht schijnt uitgegaan te zijn naar de druk beschilderde wanden en de talloze kleine beeldjes die vooral de tuin verfraaiden.
Hoezo, jezelf klein
voelen?
Atrium uit Pompeii
voelen?
Atrium uit Pompeii
De plattegrond links uit 1754 (door Karl Weber) van de Villa van de papyri vlakbij Herculaneum werd door de steenrijke Amerikaan J. Paul Getty gebruikt om een replica
van deze villa in Malibu, Californie (Amerika) te bouwen. Het werd geopend in 1974 en is een museum voor Griekse en Romeinse kunst.
De villa van de papyri is een van de mooiste en grootste villas ooit opgegraven. De peristylium was meer dan 100 meter lang en 36 meter breed(!)
In het midden hiervan lag een langgerekte visvijver.
Aan de oostzijde was een belvedère- een in de tuin gelegen verhoging, van waaruit men een mooi uitzicht had. Er werden 90 bronzen en marmeren beelden gevonden.
Er zijn aanwijzingen dat deze villa toebehoorde aan de schoonvader van Julius Caesar. De eigenaar moet in ieder geval een zeer rijk en vooraanstaand man geweest zijn.
De replica van Getty geeft een goede, hoewel steriele indruk. Jammer dat ze de felle kleuren vergeten zijn.
van deze villa in Malibu, Californie (Amerika) te bouwen. Het werd geopend in 1974 en is een museum voor Griekse en Romeinse kunst.
De villa van de papyri is een van de mooiste en grootste villas ooit opgegraven. De peristylium was meer dan 100 meter lang en 36 meter breed(!)
In het midden hiervan lag een langgerekte visvijver.
Aan de oostzijde was een belvedère- een in de tuin gelegen verhoging, van waaruit men een mooi uitzicht had. Er werden 90 bronzen en marmeren beelden gevonden.
Er zijn aanwijzingen dat deze villa toebehoorde aan de schoonvader van Julius Caesar. De eigenaar moet in ieder geval een zeer rijk en vooraanstaand man geweest zijn.
De replica van Getty geeft een goede, hoewel steriele indruk. Jammer dat ze de felle kleuren vergeten zijn.
Hoe zat een rijk Romeins huis in elkaar?
Er waren in grote huizen meerdere eetkamers (TRICLINIA, enkelvoud triclinium). Het was geen uitzondering voor elk seizoen
een triclinium te hebben.
Het moet een genot geweest zijn als rijke romein, na een hete en vermoeiende dag, in de avondschemering gezellig met
familie en vrienden de avondmaaltijd in het zomertriclinium te gebruiken, onder een met rozen begroeide pergola, luisterend naar
de murmelende fontein en de vogels in de tuin.
De keuken (CULINA) was een weggemoffelde kleine ruimte. Er was meestal een raampje, maar lang niet voldoende voor alle
hitte die het werken met een open oven met zich meebrachten.
een triclinium te hebben.
Het moet een genot geweest zijn als rijke romein, na een hete en vermoeiende dag, in de avondschemering gezellig met
familie en vrienden de avondmaaltijd in het zomertriclinium te gebruiken, onder een met rozen begroeide pergola, luisterend naar
de murmelende fontein en de vogels in de tuin.
De keuken (CULINA) was een weggemoffelde kleine ruimte. Er was meestal een raampje, maar lang niet voldoende voor alle
hitte die het werken met een open oven met zich meebrachten.
Doorkijkje uit atrium naar
tablinum
tablinum
Reconstructie atrium
Een doorsnee rijk huis, domus, bestond uit een ATRIUM, dat was van oudsher een overdekte binnenplaats met een gat
in het dak (COMPLUVIUM) Dit was om licht en regenwater door te laten.
Precies onder het Compluvium had je het IMPLUVIUM, een bassin om het regenwater op te vangen. Soms was er een cisterne
onder, een vergaarbekken van drinkwater.
Het atrium was de hoofdingang van het huis. Het atrium werd grootser en grootser, vooral om bezoekers te imponeren.
in het dak (COMPLUVIUM) Dit was om licht en regenwater door te laten.
Precies onder het Compluvium had je het IMPLUVIUM, een bassin om het regenwater op te vangen. Soms was er een cisterne
onder, een vergaarbekken van drinkwater.
Het atrium was de hoofdingang van het huis. Het atrium werd grootser en grootser, vooral om bezoekers te imponeren.
Een tweede kenmerk van een rijk Romeinse huis , naast het ATRIUM, was het PERISTYLIUM. Dit was overgenomen
van de Grieken. Het was een tuin, omgrensd door een overdekte wandelgang met pilaren en hierop kwamen alle
belangrijke vertrekken uit, zoals slaapvertrekken en de gastenverblijven. Dit was privéruimte.
van de Grieken. Het was een tuin, omgrensd door een overdekte wandelgang met pilaren en hierop kwamen alle
belangrijke vertrekken uit, zoals slaapvertrekken en de gastenverblijven. Dit was privéruimte.
De tuin was prachtig, met schilderingen op de muren van het triclinium, fonteinen met prachtige mozaieken, veel groen
en overal beelden. Er was vaak ook een moestuin, een visvijver (EURIPUS) en bij de allerrijksten een NYMPHAEUM
(nagemaakte grot compleet met waterval en beelden).
en overal beelden. Er was vaak ook een moestuin, een visvijver (EURIPUS) en bij de allerrijksten een NYMPHAEUM
(nagemaakte grot compleet met waterval en beelden).
Triclinium met open
prieeldak en
fontein, huis van
Cornelius Tages.
prieeldak en
fontein, huis van
Cornelius Tages.
Wintertriclinium
in huis.Voor de
ramen zaten ooit
luiken.
in huis.Voor de
ramen zaten ooit
luiken.
De meeste huizen hadden bijbehorende winkels, en daarboven privévertrekken voor de winkeliers.
Hun piepkleine woongedeelte was te bereiken via een binnentrap. De winkel was aan de voorkant helemaal open, om de
handelswaar goed te kunnen laten zien. 's Avonds werd het met luiken afgesloten.
Dit type woning werd PERGULA (mv. pergulae) genoemd.
Hun piepkleine woongedeelte was te bereiken via een binnentrap. De winkel was aan de voorkant helemaal open, om de
handelswaar goed te kunnen laten zien. 's Avonds werd het met luiken afgesloten.
Dit type woning werd PERGULA (mv. pergulae) genoemd.
Als je er een beetje wilde bijhoren had je huis een atrium, hoe klein ook. Met wat goede muurschilderingen kon het nog
heel wat lijken. Een tuin, waar zeer veel prijs op werd gesteld, kon je dmv muurschilderingen ook "groter" maken.
heel wat lijken. Een tuin, waar zeer veel prijs op werd gesteld, kon je dmv muurschilderingen ook "groter" maken.
Reconstructie atrium (schilderij
van Gustave Boulanger)
van Gustave Boulanger)
Maar er waren ook huizen zonder een atrium. Deze huizen werden gebouwd rond een binnenplaats en/of binnentuin. Ze
konden net zo groot en rijk zijn als een huis met atrium. De inrichting was niet zo formeel als een huis met atrium, dus
uitstekend geschikt voor onderverhuur aan meerdere families.
Net als in Rome werden op bestaande gebouwen soms een tweede, of zelfs meerdere verdiepingen gebouwd.
Dit kon een uitbreiding van het eigen huis zijn, maar werden vaak ook onderverdeeld in appartementen onder
de naam CENACULA. Ooit heette een eenvoudige eetkamer op de tweede verdieping zo, maar het werd al snel de naam voor een
klein appartementje met eigen opgang.
De wat betere cenacula werden CENACULUM EQUESTRE genoemd en waren zeer populair onder de middenklasse.
(beschaafd maar niet rijk)
konden net zo groot en rijk zijn als een huis met atrium. De inrichting was niet zo formeel als een huis met atrium, dus
uitstekend geschikt voor onderverhuur aan meerdere families.
Net als in Rome werden op bestaande gebouwen soms een tweede, of zelfs meerdere verdiepingen gebouwd.
Dit kon een uitbreiding van het eigen huis zijn, maar werden vaak ook onderverdeeld in appartementen onder
de naam CENACULA. Ooit heette een eenvoudige eetkamer op de tweede verdieping zo, maar het werd al snel de naam voor een
klein appartementje met eigen opgang.
De wat betere cenacula werden CENACULUM EQUESTRE genoemd en waren zeer populair onder de middenklasse.
(beschaafd maar niet rijk)
Aan de zeer vele vreemdelingen in deze handelsstad werden kamertjes verhuurd achter bars, bordelen en restaurantjes.
Tenslotte: Ook opvallend aan de huizen was dat er weinig ramen waren. De huizen keerden zich als het ware af van de straat en
richtten zich op het eigen atrium en peristylium. Het was natuurlijk handig om inbrekers buiten en koelte binnen te houden.
De ramen werden gesloten met houten luiken.
richtten zich op het eigen atrium en peristylium. Het was natuurlijk handig om inbrekers buiten en koelte binnen te houden.
De ramen werden gesloten met houten luiken.
Sommige huizen waren zo groot dat ze een straatblok in beslag namen. Vaak waren twee huizen samengevoegd, zodat de ideale
symmetrische vorm ver te zoeken was.
De bijbehorende winkels, kroegjes en werkplaatsen werden onderverhuurd. De huurders woonden meestal in kleine vertrekken boven
hun winkel of kroeg.
In tijden van economische crises werd ook het eigenlijke huis opgedeeld en onderverhuurd. Zoals het prachtige huis van
Julia Felix, waarvan een gedeelte te huur werd aangeboden, waaronder de privé baden, 'een venus waardig', zoals de wervende
advertentiegraffiti luidde. Waarschijnlijk moest ze dit doen om reparaties te kunnen betalen aan de schade veroorzaakt door de
aardbeving van 62 na Chr.
symmetrische vorm ver te zoeken was.
De bijbehorende winkels, kroegjes en werkplaatsen werden onderverhuurd. De huurders woonden meestal in kleine vertrekken boven
hun winkel of kroeg.
In tijden van economische crises werd ook het eigenlijke huis opgedeeld en onderverhuurd. Zoals het prachtige huis van
Julia Felix, waarvan een gedeelte te huur werd aangeboden, waaronder de privé baden, 'een venus waardig', zoals de wervende
advertentiegraffiti luidde. Waarschijnlijk moest ze dit doen om reparaties te kunnen betalen aan de schade veroorzaakt door de
aardbeving van 62 na Chr.
Tussen het Atrium en het Peristylium had je een verbindingskamer, het TABLINIUM. Officieel was het de studeerkamer
of bibliotheek en werden er de meest kostbare zaken van de heer des huises bewaard. Dit werd later het kantoor.
Het tablinium had geen muren naar het Atrium of Peristylium. (Naar het peristylium soms een laag muurtje)
Van het atrium werd het meestal afgescheiden met lange gordijnen, en van het peristylium met houten luiken.
In het Tablinum bevond zich vaak de geldkist van de familie: ARCA.
of bibliotheek en werden er de meest kostbare zaken van de heer des huises bewaard. Dit werd later het kantoor.
Het tablinium had geen muren naar het Atrium of Peristylium. (Naar het peristylium soms een laag muurtje)
Van het atrium werd het meestal afgescheiden met lange gordijnen, en van het peristylium met houten luiken.
In het Tablinum bevond zich vaak de geldkist van de familie: ARCA.
Reconstructie atrium maar nu
met een regenbuitje
met een regenbuitje
| x |
Voorbeeld van een Atriumhuis.
Dit type huis stamt al uit de
tijd van de Samnieten.
Dit type huis stamt al uit de
tijd van de Samnieten.
Voorbeeld van een Peristyliumhuis.
Dit is eigenlijk een toevoeging
aan het atriumhuis.
Dit is eigenlijk een toevoeging
aan het atriumhuis.
Het werkelijk prachtige
Samnitische atrium van het
gelijknamige huis in Herculaneum
Samnitische atrium van het
gelijknamige huis in Herculaneum
Links en rechts van het atrium had je de zogenaamde vleugels (ALA) kamertjes open naar het Atrium, waar nog meer privé
kostbaarheden van de familie bewaard werden.
Rondom het atrium en perystilium had je kleine vertrekken en kamertjes (OECUS), rust- en slaapkamers (CUBICULUM).
kostbaarheden van de familie bewaard werden.
Rondom het atrium en perystilium had je kleine vertrekken en kamertjes (OECUS), rust- en slaapkamers (CUBICULUM).
Langs het tablinium liep een gangetje van het Atrium naar het Peristylium. Dit gangetje werd met een goed Grieks woord ANDRON
genoemd.
genoemd.
Geel gekleurd is de "openbare" ruimte
De belangrijkste vertrekken:
1) ingang (Vestibulum)
2) winkel / werkplaats (Taberna)
3) Atrium
4) Impluvium
5) Tablinium
8) Ala
9) Cubiculum
14)Peristylium
1) ingang (Vestibulum)
2) winkel / werkplaats (Taberna)
3) Atrium
4) Impluvium
5) Tablinium
8) Ala
9) Cubiculum
14)Peristylium
| x |
Onderzoek, tekst en webdesign Sione van Walderveen
Atrium van het huis van Fabius
Amandus. Piepklein, maar dit is
mijn lievelingshuis.
Amandus. Piepklein, maar dit is
mijn lievelingshuis.
